Nauka na UMCS

Fot. Bartosz Proll

Wiemy, że Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej początkowo składał się z czterech Wydziałów: Lekarskiego, Rolniczego, Weterynaryjnego i Przyrodniczego. Z Wydziału Przyrodniczego (później Matematyczno-Przyrodniczego) powstał obecny Wydział Chemii. Funkcjonuje więc niemal od początku istnienia Uczelni. Proszę opowiedzieć, jak kształtował się on na przestrzeni lat.

Powołany w 1944 r. Wydział Przyrodniczy rozpoczął funkcjonowanie z dwoma sekcjami – biologiczną oraz matematyczno-fizyczno-chemiczną, w ramach której utworzono cztery Katedry Chemii: Nieorganicznej, Organicznej, Fizycznej, Mineralogii i Petrografii. Kolejnym etapem zmian struktury jednostek uniwersyteckich był rok 1951. Wtedy Wydział Matematyczno-Przyrodniczy przekształcono w Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii z sekcją chemiczną oraz Wydział Biologii i Nauk o Ziemi. Następna reorganizacja nastąpiła po 19 latach, czyli w 1970 r. Sekcja chemiczna została przekształcona w Instytut Chemii, działający nadal w ramach Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii. Rozwój badań w Instytucie Chemii był jednak na tyle dynamiczny, że w 1989 r. Rada Instytutu wystąpiła z wnioskiem o utworzenie samodzielnego Wydziału Chemii. Ostatnia reorganizacja miała miejsce w 2019 r. i zakończyła się utworzeniem na Wydziale Instytutu Nauk Chemicznych z 11 katedrami, Pracownią Technologii Światłowodów i Laboratorium Analitycznym.

13 maja w ramach obchodów 80-lecia istnienia naszej Uczelni odbyła się konferencja pt. „80 lat minęło. Historia chemii na UMCS”, która została zorganizowana przez Wydział Chemii i Instytut Nauk Chemicznych. Czego mogliśmy się dowiedzieć podczas tego wydarzenia?

Konferencja miała charakter wspomnieniowy z odniesieniem do zmian struktury nie tylko Wydziału Chemii, ale też funkcjonujących w nim jednostek, a właściwie przede wszystkim ze wspomnieniem naszych mistrzów i pracowników, którzy odcisnęli głęboki ślad w historii badań prowadzonych w dyscyplinie nauki chemiczne na UMCS. Pierwsze wystąpienie prof. dr. hab. Andrzeja Dąbrowskiego, rektora UMCS w kadencji 2008–2012, dotyczyło najważniejszych etapów w powstawaniu i rozwoju nauk chemicznych na Uczelni oraz naszych osiągnięć na polu naukowym i dydaktycznym. Kolejne prelekcje były poświęcone wspomnieniom wybitnych profesorów oraz pokazaniu rozwoju kilku jednostek naukowo-dydaktycznych. Konferencji towarzyszyła wystawa archiwalnych zdjęć przedstawiających naszych pracowników, budynki i laboratoria.

Od września 2016 r. jest Pani dziekanem Wydziału Chemii. Z jakimi wyzwaniami musi się Pani mierzyć w swojej codziennej pracy?

Zważywszy na szeroki zakres obowiązków spoczywających na dziekanach, jak również na wyzwania związane ze zmianami, którym podlega szkolnictwo wyższe, pracy przez te lata miałam z pewnością dużo. W czasie pierwszej kadencji zmierzyłam się z ewaluacją działalności naukowej za lata 2013–2016. Wydział Chemii dalej utrzymał kategorię A, co oznacza, że należy do najlepszych jednostek prowadzących badania w dyscyplinie chemia w Polsce. Bardzo pozytywnie przeszliśmy też proces oceny naszej aktywności dydaktycznej przez Polską Komisję Akredytacyjną. Uzyskaliśmy pozytywną ocenę programową na okres sześciu lat. Ponadto Wydział Chemii wyróżniono Certyfikatem Doskonałości Kształcenia w kategorii „Partner dla rozwoju – doskonałość we współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym” dla kierunku chemia.

W drugiej kadencji podjęliśmy się uzyskania trzech certyfikatów akredytacji międzynarodowej ECTN (European Chemistry Thematic Network Association). Są to pierwsze międzynarodowe akredytacje w UMCS: Chemistry Eurobachelor® dla programu studiów I stopnia na kierunku chemia, Chemistry Euromaster® dla programu studiów II stopnia na kierunku chemia i Chemistry DoctorateEurolabel® dla programu studiów doktoranckich prowadzących do uzyskania stopnia doktora w dyscyplinie nauki chemiczne. Certyfikaty te potwierdzają, że nasi absolwenci uzyskują wykształcenie porównywalne z oferowanym na najlepszych europejskich uniwersytetach.

Przez ostatnie lata modyfikowaliśmy także programy studiów oraz wprowadzaliśmy nowe oferty kierunków i specjalności: inżynieria światłowodowa, inżynieria polimerów, analiza żywności. Niestety od około 10 lat obserwujemy systematyczny spadek liczby studentów, co jest w zasadzie nieuniknione ze względu na głęboki niż demograficzny. Z tymi samymi problemami borykają się wszystkie wydziały ścisłe i przyrodnicze nie tylko w Polsce, ale też w całej Europie. Należy jeszcze odnotować malejące zainteresowanie młodzieży naukami ścisłymi oraz studiowaniem i dlatego mamy duży problem w zakresie kształcenia. Podejmujemy liczne inicjatywy służące popularyzacji chemii, ale o ile organizowane warsztaty, pokazy i wykłady cieszą się ogromnym zainteresowaniem, to nie przekłada się to niestety na zwiększenie liczby studentów. Biorąc pod uwagę fakt, że nawet najlepsze uniwersytety europejskie mają w tym zakresie duże problemy, należy podjąć działania w kierunku oferowania nowych form kształcenia. Analizując aktualną sytuację demograficzną oraz wyraźną zmianę preferencji młodych ludzi (większa waga przywiązywana jest przez nich do życia osobistego niż do kariery zawodowej), należy dokonać zmiany myślenia o formie i treści oferowanych studiów. Dyskusję nad tymi problemami prowadzimy na Wydziale Chemii na spotkaniach poświęconych jakości kształcenia.

Jak obecnie funkcjonuje Wydział Chemii UMCS? Jakie badania są tam prowadzone?

Należy podkreślić, że Wydział posiada bardzo nowoczesną bazę aparaturową oraz częściowo zmodernizowane laboratoria, co było możliwe poprzez realizację czterech dużych projektów infrastrukturalnych w ramach kilku programów ramowych Unii Europejskiej. W Instytucie Nauk Chemicznych działa również Laboratorium Analityczne (posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji) – jednostka całkowicie zbudowana z funduszy unijnych w ramach projektu Centrum Nanomateriałów Funkcjonalnych (POIG).

Wydział Chemii od wielu lat prowadzi badania naukowe na bardzo wysokim poziomie, a dzięki nowoczesnej aparaturze są one intensyfikowane i rozszerzane na nowe obszary. W Instytucie Chemii (istniejącym do 1989 r.) i na Wydziale Chemii powstały znane szkoły naukowe, jak np. Lubelska Szkoła Chromatografii czy Lubelska Szkoła Światłowodów. Tradycyjnie specjalnością lubelskich chemików były badania w zakresie szeroko pojętej fizykochemii, ale sukcesy odnotowujemy też w innych działach chemii. Intensyfikujemy badania związane z syntezą, modyfikacją, charakteryzowaniem właściwości fizykochemicznych oraz zastosowaniami różnego typu nowych związków chemicznych, sorbentów, katalizatorów, polimerów, światłowodów i materiałów specjalnego przeznaczenia. W wielu zespołach prowadzone są również badania: procesów zachodzących w różnorodnych układach; związane z problematyką ochrony środowiska; radiochemiczne. Wyniki tych badań są publikowane w czasopismach o zasięgu światowym, a ich część jest również patentowana.

Jakie wyzwania stoją przed jednostką, którą Pani kieruje?

Myślę, że przed Wydziałem Chemii rysują się nowe wyzwania w odniesieniu do działalności badawczej i dydaktycznej. W zakresie działalności naukowej należy skoncentrować się na rozszerzaniu tematyki badawczej wszystkich zespołów, podejmowaniu badań interdyscyplinarnych, zintensyfikowaniu współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Natomiast w kwestii oferty kształcenia – tak jak już wcześniej wspomniałam – trzeba ciągle unowocześniać programy studiów, wypracowywać nowe formy kształcenia dostosowane do zmieniających się oczekiwań i aspiracji młodych ludzi, zaoferować formy dokształcania dla zróżnicowanych grup odbiorców oraz zwiększać liczbę studentów zagranicznych.

Na koniec zapytam jeszcze o absolwentów. Czy z Wydziału wywodzą się jacyś wybitni chemicy?

Wydział Chemii może poszczycić się wieloma znanymi absolwentami, którzy osiągnęli sukcesy na polu nauki czy biznesu. Jako pierwszą osobę wymienię prof. Mieczysława Jarońca, który przeszedł wszystkie szczeble kariery naukowej na naszym Wydziale, a następnie przez wiele lat prowadził badania nad nowoczesnymi materiałami o uporządkowanej strukturze na Kent State University w Ohio (USA). Profesor to jeden z najbardziej cenionych fizykochemików na świecie. Jego uczniem jest prof. Michał Kruk, który również ukończył studia na naszym Wydziale, ale doktorat obronił już w Kent State University. Prof. Kruk jest specjalistą w zakresie otrzymywania i zastosowania nowoczesnych materiałów.

Nasz absolwent to również prof. Bogusław Buszewski, który karierę naukową rozpoczął na Wydziale Chemii, a następnie rozwinął ją na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jest cenionym specjalistą z zakresu chromatografii i analityki środowiska.

Warto dodać, że mamy również absolwentów, którzy realizują się w biznesie. Przykładem jest dr Mateusz Lutomski. Ukończył studia chemiczne i obronił doktorat na UMCS, a obecnie pracuje w firmie w Corning w stanie Nowy Jork jako manager ds. polimerów.

Rozmawiała Magdalena Wołoszyn-Mróz

prof. dr hab. Anna Deryło-Marczewska – dziekan Wydziału Chemii UMCS (fot. Archiwum UMCS)

źródło: Centrum Prasowe UMCS