IV Kongres Politologii

1.

Źródła i mechanizmy patologizacji władzy i polityki

Moderator:

Prof. dr hab. Mirosław Karwat

Opis:

Pojęcie i kryteria patologii władzy i polityki: aksjonormatywne (cechy i zmiany radykalnie zaprzeczające aksjologicznemu wzorcowi "normalności", "poprawności" itp.) a funkcjonalno-teleologiczne (właściwości i zmiany dysfunkcjonalne względem danego systemu i jego celów - z punktu widzenia warunków jego przystosowania, spoistości, tożsamości, reprodukcji). Procesualne ujęcie patologii struktur społecznych i politycznych oraz instytucji władzy. Modelowe cechy funkcjonalnego i dysfunkcjonalnego stosunku władzy - w określonych kontekstach historyczno-ustrojowych i kulturowych. Cechy polityki jako takiej sprzyjające autonomizacji, autotelizacji i alienacji oraz degeneracji władzy. Typy ideologii, wzorce ustrojowe i cechy kultury politycznej sprzyjające wynaturzeniom władzy. Społeczno-ekonomiczne podłoże patologizacji władzy (antagonistyczne i nieantagonistyczne sprzeczności interesów - na tle kontroli procesów produkcji i reprodukcji warunków życia społecznego, podziału dóbr, rozkładu kosztów i korzyści z rozwoju społeczno-gospodarczego; partykularyzmy grupowe, procesy dezintegracji i atomizacji społecznej, procesy oligarchizacji; niekontrolowany zrost władzy i własności). Globalne źródła patologizacji polityki i władzy. Typologia tendencji patologicznych w procesie ewolucji stosunku władzy i instytucji politycznych. Typologia form patologii władzy. Psychopatologia władzy. Władza jako uzależnienie. Patologie władzy a koszty i efektywność jej sprawowania. Przejawy i wskaźniki patologii władzy i mechanizmów polityki.

2.

Inspiracje metodologiczne wobec prób wyjaśniania właściwości państwa w emergentnych, ewolucyjnych i złożonych układach społeczno-politycznych

Moderator:

Dr hab. Kazimierz Dziubka, prof. UWr.

Opis:

Wiodącym celem poznawczym i analitycznym jest prezentacja stanowisk metodologicznym i związana z tym wymiana poglądów o stanie wiedzy na temat źródeł, kierunków i zakresu zmian własności państwa z perspektywy złożonych, emergentnych i dynamicznych układów współtworzących środowisko jego funkcjonowania. Szczegółowe zamierzenia panelu są więc ukierunkowane na eksplorację mechanizmów i procesów warunkujących wszelką zmianę w uporządkowanych politycznie strukturach życia i ich otoczeniu, zaś państwo jest postrzegane w tym kontekście jako jedna z ich form. Zgodnie z tą intencją uczestnicy panelu będę mieli okazję zgłębienia i krytycznego rozważenia takich sposobów interpretacji morfogenezy i skutków procesów zachodzących wewnątrz i na zewnątrz struktur państwa, które koncentrują się wokół nieliniowych, lokalnych i kontyngentnych sieci interakcji między poszczególnymi elementami składowymi integralnie pojmowanego życia społeczno-politycznego. Ściśle związany jest z tym kolejny zamiar w postaci ukazania aplikacyjnego znaczenia i teoriopoznawczej roli interdyscyplinarnych badań nad państwem jako jednej z centralnych kategorii politologicznych i politycznych. Jej nieredukcyjne i procesualne rozumienie umożliwia bowiem wyjście poza ramy statycznego opisu, binarnych schematów poznawczych (np. wewnętrzny vs. zewnętrzny, subiektywny vs. obiektywny) i konwencjonalnych poziomów analitycznych (np. makro vs. mikro). Zaproszenie do udziału w panelu jest zatem skierowane do tych badaczy, dla których fragmentaryczny charakter analiz i wyjaśnień związanych z przyczynami powstania, ewolucji i upadku państwa skłania do poszukiwania nowych opcji metodologicznych i modeli heurystycznych.

3.

Przywództwo i przywódcy w odpowiedzi na wyzwania XXI wieku

Moderator:

Dr hab. Bohdan Szklarski, prof. UW, przewodniczący sekcji Przywództwa Politycznego PTNP

Opis:

Współczesny świat pokazuje nam jak ważnym czynnikiem w polityce jest przywództwo lub jego brak. O przywództwie warto rozmawiać bez względu na to czy wierzymy, że zglobalizowany świat, zdominowany przez „obiektywne reguły gry” nie potrzebuje przywództwa, czy też wręcz odwrotnie widzimy w nim kluczowy czynnik sprawczy polityki. Warto o nim rozmawiać bo poprzez analizę przywództwa i przyglądanie się poszczególnym przywódcom wprowadzamy do polityki emocje, wartości, i … słowa. Przywództwo można obserwować i badać nie tylko poprzez decyzje. Możemy je analizować na wielu poziomach polityki i w każdej jej sferze. Tym co nas szczególne interesuje jest odpowiedź na pytanie czy XXI wiek przyniósł jakieś szczególne wymagania dla przywódców? Czy określił jakieś szczególne kryteria wyłaniania i oceniania przywódców? Czy w jakiś nowy sposób określił interakcje między przywódcami a zwolennikami i przeciwnikami? Czy przywódcy w XXI wieku otrzymali jakieś nowe narzędzia sprawowania władzy i wpływu? Można stawiać wiele innych pytań w poszukiwaniu charakteru przywództwa w XXI wieku. Mamy nadzieję, że Państwa referaty wniosą interesujące argumenty, które przyczynią się do nowego rozumienia przywództwa politycznego.    

4.

Kobiety w sferze publicznej wczoraj i dziś

Moderator:

Dr hab. Monika Banaś

Opis:

Celem dyskusji podczas panelu jest refleksja nad uczestnictwem kobiet w życiu politycznym i społecznym kraju/krajów z obszaru przede wszystkim europejskiego, uzupełnionego przykładami pochodzącymi spoza naszego kręgu kulturowego. Porównanie sytuacji kobiet, które na różnych poziomach administracyjnych i w odmiennych systemach politycznych, decydują się na aktywny udział w życiu publicznym, wydaje się konieczne, by zidentyfikować mechanizmy, które ułatwiają lub utrudniają włączanie kobiet jako współmoderatorek wspólnotowej przestrzeni. 
Podejście komparatywne – zarówno w wymiarze krajowym i międzynarodowym, globalnym i lokalnym, a także w ujęciu historycznym, społecznym i kulturowym pozwoli na podjęcie namysłu nad procesami, które kształtowały i nadal kształtują postawy obywatelskie, w tym skłonność do zaangażowania w sprawy wspólnotowe.
Panel ma mieć charakter otwartej dyskusji, opartej na wymianie poglądów i refleksji, będących pochodnymi badań naukowych.

5.

Metoda porównawcza w politologii – teoria i zastosowanie

Moderator:

Dr hab. Wojciech Gagatek, Dr Michał Kotnarowski

Opis:

Celem niniejszego panelu jest rozważenie wyzwań i dylematów związanych z zastosowaniem metody porównawczej w politologii. Z jednej strony porównywanie, czy to bezpośrednie czy też pośrednie, jest centralnym elementem analizy politologicznej, czymś bez czego w zasadzie nie można się obyć. Z drugiej jednak strony naszym zdaniem zbyt mało uwagi poświęca się metodologii prowadzenia badań porównawczych, często bazując na intuicyjnym, zdroworozsądkowym porównywaniu (w najlepszym przypadku). Dlatego w celu zwiększenia poziomu naszej wspólnej świadomości metodologicznej, w niniejszym panelu chcielibyśmy rozważyć kilka kluczowych naszym zagadnień związanych ze stosowaniem metody porównawczej w politologii.
W takim ujęciu można wyróżnić następujące przykładowe pytania i zagadnienia: 1. Dlaczego porównywać? Wady i zalety metody porównawczej 2. Co można porównywać? Obiekty porównania i ich właściwości, problem ekwiwalentności 3. Problem wyboru przypadków (porównawcze studium przypadku, badania oparte o małą liczbę N, QCA, badania statystyczne, system porównywania przypadków najbardziej zbliżonych i najbardziej oddalonych, etc.) 4. Jak porównywać? Konceptualizacja i operacjonalizacja w porównawczych badaniach politologicznych 5. Jak porównywać? Źródła, pomiar i falsyfikacja hipotez 6. Rola teorii w badaniach komparatystycznych 7. Jakość badań. Jakich błędów się wystrzegać? Paneliści mogą rozpatrzyć powyższe oraz inne zagadnienia zarówno z teoretycznego punktu widzenia, jak również poprzez refleksję dotyczącą praktycznego stosowania metody porównawczej.

6.

Biografistyka politologiczna jako obszar badań

Moderator:

Dr hab. Aleksandra Kruk

Opis:

Metoda biograficzna jest użytecznym narzędziem rozwiązywania problemów badawczych w politologii. Analiza ról jednostkowych oraz wykonywanych przez grupy społeczne kreuje percepcję świata, niezależnie od punktu ciężkości dociekań badawczych, np. zwrócenia uwagi na przebieg kariery politycznej, walkę o wpływ i uznanie, czy na rolę przedstawiciela określonej grupy społecznej albo partii politycznej. Zarówno badania wybitnych jednostek, często kierujących się wysokimi ambicjami, jak i jednostek, niepretendujących do walki o dostrzeżenie i popularność mają wartość kognitywną i wzbogacającą warsztat politologa. Z punktu widzenia dyplomacji analiza m. in.  thatcheryzmu, genscheryzmu, gaullizmu, fischeryzmu pozwala tłumaczyć wizje polityczne, które forsowali wybitni przywódcy polityczni oraz dostrzegać ich zaangażowanie na arenie międzynarodowej. Celem panelu jest zwrócenie uwagi na metody oraz źródła stosowane w badaniach biograficznych oraz ocena ich użyteczności w  politologii, a także pokazanie różnych sposobów kreowania biografii politologicznych, aby wyjaśniać procesy zachodzące w polityce wewnętrznej i międzynarodowej.

7.

Metodologia badania państwa w czasach zmiany: nowe wyzwania metodologiczne

Moderator:

Dr hab. Łukasz Wordliczek

Opis:

Celem panelu jest próba wskazania na podstawowe ograniczenia i potencjalne możliwości wykorzystania zróżnicowanych metod i technik badawczych. Szczególny nacisk zostaje położony na podejścia związane z wykorzystaniem względnie nowych możliwości, które pojawiają się przed badaczami, jak na przykład big data, komputerowo wspomagane badania społeczne (computational social science), uczenie maszynowe, czy też analizy z wykorzystaniem Internetu (głównie – użytkowników portali społecznościowych).
Główne zagadnienia do dyskusji dla potencjalnych referentów i zainteresowanych dotyczą:
1. Specyfiki współczesnych baz danych.
2. Wykorzystania danych dostępnych on-line do badań politologicznych.
3. Sztucznej inteligencji w politologii – nauka, czy też fantastyka naukowa?
4. Możliwości (i ograniczeń!) eksplanacyjnych wybranych technik badawczych.
5. Big data – „nowy wspaniały cyfrowy świat”?
Przedmiotowa lista ma charakter poglądowy; preferowane będą wystąpienia, które wychodzą poza tradycyjny podział na badania ilościowe vs. jakościowe. Szczególna uwaga zostanie poświęcona także analizom wychodzącym poza „monokulturę” danej dyscypliny/dziedziny nauki.
Poza namysłem nad zagadnieniami lokującymi się w powyższym zakresie, rezultatem panelu ma być także próba zidentyfikowania wybranych obszarów badawczych wśród reprezentantów krajowego środowiska naukowego.

8.

Narracja jako czynnik i epifenomen zmiany. O wpływie opowieści na kształt współczesnego państwa oraz treść jego polityki i vice versa

Moderator:

Dr Maciej Bachryj-Krzywaźnia

Opis:

Kategoria narracji, odmieniana przez wszystkie przypadki w wypowiedziach polityków, komentatorów i analityków, robi niesamowitą karierę medialną. W publicznym dyskursie bywa ujmowana jako forma atrakcyjnej komunikacji treści politycznych, jawiąc się jako coś co towarzyszy polityce i jej zmianie, jej swoisty komunikacyjny epifenomen. Z drugiej strony, głosy o potrzebie stworzenia bądź zmiany narracji przypisują jej potencjał sprawczy, ujmują jako czynnik generujący zmianę.  Sprawy nie ułatwia fakt, że ta teoretycznoliteracka kategoria, zdobywając uznanie badaczy i badaczek różnych dyscyplin humanistyki i nauk społecznych, obrosła wielością znaczeń i interpretacji. Bywa zatem rozumiana jako forma dyskursu, narzędzie manipulacji i mobilizacji, struktura poznawcza, forma interpretacji rzeczywistości społecznej. Inspirowana tradycjami tak różnymi jak strukturalizm, fenomenologia czy hermeneutyka, zaznaczyła swoją obecność nie tylko w teorii literatury i językoznawstwie, ale także w filozofii, historii, socjologii, psychologii i nauce o polityce. Transdyscplinarna i multiparadygmatyczna obecność narracji w naukowym dyskursie skłania do postawienia dwóch kwestii, będących osiami przewodnimi niniejszego panelu:
1. Ujęcia narracji użyteczne w analizie materii będącej przedmiotem refleksji nauki o polityce – paradygmaty, podejścia, metodologie.
2. Zastosowania kategorii narracji w refleksji nad państwem i polityką – metody, techniki, narzędzia i przykłady zastosowań analiz narracyjnych.

9.

Pojęcie ideologii w badaniach politologicznych

Moderator:

Dr Filip Biały, Mgr Łukasz Dulęba

Opis:

Rozumienie kategorii ideologii w badaniach nad polityką przeszło istotną ewolucję – od negatywnego nacechowania w myśli marksistowskiej (ideologia jako fałszywa świadomość) do stosowania tego pojęcia jako neutralnej kategorii teoretyczno-opisowej (zaproponowana przez Michaela Freedena morfologia ideologii). Z jednej strony oznacza to istnienie mnogich ujęć pojęcia ideologii, możliwych do zastosowania w badaniu zjawisk i procesów społecznych i politycznych, z drugiej jednak strony wieść może do konfuzji i nieporozumień pomiędzy posługującymi się tą kategorią badaczami. Stąd też konieczne wydaje się podjęcie dyskusji m.in. nad:
- zróżnicowanymi ujęciami pojęcia ideologii i autorami stanowisk w tym zakresie (Karol Marks, Fryderyk Engels, Karl Mannheim, Louis Althusser, Slavoj Žižek, Michael Freeden i in.);
- użytecznością pojęcia ideologii w opisie i teoretyzowaniu na temat współczesnego państwa oraz innych aktorów politycznych (partii, ruchów społecznych itd.);
- zakresem stosowalności różnych koncepcji ideologii w badaniach nad gospodarką i ekonomią, edukacją i szkolnictwem wyższym, politykami publicznymi itd.
- klasyfikacjami i typologiami współczesnych ideologii politycznych;
- rewizją klasycznej relacji pomiędzy ideologią, doktryną oraz programem politycznym;
- zasadnością posługiwania się kategorią ideologii w opisie wewnętrznie zróżnicowanych i zmieniających się w czasie nurtów filozoficzno-politycznych, takich jak liberalizm, konserwatyzm, socjalizm czy anarchizm.

10.

Badanie związków między ideami a zmianami polityki

Moderator:

Dr Piotr Burgoński

Opis:

Wymiar ideacyjny polityki jest jednym z najważniejszych, obok instytucji i aktorów politycznych, przedmiotem badań, które mają na celu wyjaśnienie zmiany polityki państwa. Badania prowadzone w tym aspekcie skupiają się po pierwsze na pokazaniu źródeł idei, sposobów ich rozprzestrzeniania się, wyjaśnianiu, dlaczego pojawiają się nowe idee, które zastępują dotychczasowe, badaniu sposobów instytucjonalizacji idei. W ostatnich latach badacze skupiają się na wypracowaniu metodologii, która by pozwalała ustalić wpływ idei na zmianę polityki oraz wpływ polityki na idee. Ponadto, podejmowane są próby badań, w których ukazuje się związki idei z aktorami politycznymi (np. czy idee wzmacniają aktorów, czy pomagają formować koalicje itp.), a także interakcje idei z innymi czynnikami powodującymi zmianę polityki państwa. Do zgłaszania referatów w niniejszym panelu zaproszeni są badacze, którzy zajmują się metodami badania związków idei z polityką. W referatach powinni podejmować problem związany z określonym aspektem tych relacji, przyjmując określoną perspektywę teoretyczną (np. konstruktywizm, dyskursywny instytucjonalizm) i określoną teorię formułowania polityki (np. teoria przerwanej równowagi, wielostrumieniowa, zmian paradygmatycznych). Referaty mogą mieć charakter teoretyczny lub być oparte na przykładach empirycznych.

idee, wpływ, zmiana polityki, metody badawcze

11.

Transformacja systemowa państw peryferyjnych w epoce współzależności

Moderator:

Dr Artur Niedźwiecki

Opis:

Celem panelu jest refleksja na temat pozycji systemowej państw peryferyjnych w erze współzależności. W szczególności zasadne może być rozważenie możliwości wykorzystania paradygmatu centro-peryferyjnego do analizy procesów zjednoczeniowych w różnych częściach świata, a zwłaszcza w Europie. Może to bowiem przyczynić się do ujawnienia ukrytych struktur dominacji i przemocy ze strony rdzenia względem obszarów marginesowych w rozmaitych ujęciach systemowych. Czy możliwy jest podmiotowy rozwój krajów peryferyjnych w ramach silnie zintegrowanych struktur, opartych o wzajemne współzależności? Czy proces konwergencji zawsze musi oznaczać pasywne akomodowanie wzorców napływających z centrum systemu przez państwa pozostające na ich obrzeżach.

12.

Analiza polityczna w działaniu

Moderator:

Dr Błażej Sajduk

Opis:

Badanie zmian, zarówno w polityce wewnętrznej jak i międzynarodowej jest kluczowym elementem prowadzenia analiz politologicznych z punktu widzenia decydentów-odbiorców i użytkowników analiz. Bez permanentnego podejmowania prób analizowania procesów politycznych zwieńczonych prognozami (dotyczącymi właśnie zmiany lub trwania), nauka o polityce traci swój praktyczny wymiar. Z drugiej strony, z teoretycznego punktu widzenia tworzenie prognoz w świecie społecznym jest obarczone dużym ryzykiem przez co wielu badaczy unika ich formułowania (tutaj bolesnym przykładem jest tzw. „problem wyjaśnienia końca zimnej wojny”). Mając jednak przekonanie o wartości i potrzebie tworzenia prognoz oraz wychodząc tym wyzwaniom naprzeciw konieczne wydaje się podjęcie refleksji zarówno teoretycznej, ale nade wszystko o charakterze praktycznym na temat warsztatu tworzenia analiz i prognoz oraz dobrych praktyk w tym procesie.
Podczas panelu, mając w pamięci ograniczenia związane z prognozowaniem w naukach społecznych, proponujemy do dyskusji odpowiedzi m.in. na poniższe pytania:
1. jakie metody i techniki sprawdzają się w procesie tworzenia analiz i prognoz?,
2. jakie konkretne narzędzia mogą usprawnić pracę analityczną?,
3. jakie przykłady dobrych praktyk warto włączyć w proces tworzenia prognoz?
Celem panelu oprócz wymiany myśli, będzie sporządzenie listy dobrych praktyk, które będą konkretne i dające się wdrożyć w warsztat pracy analityka przyczyniając się do poprawy procesu analizy i tworzenia prognoz. Panel jest otwarty dla wszystkich zainteresowanych praktycznym wykorzystaniem wiedzy i teorii politologicznej w tworzeniu analiz (i prognoz).

13.

Brexit a zmiany w polityce zewnętrznej UE: zagadnienia teoretyczne i metodologiczne

Moderatorzy:

 Dr Filip Tereszkiewicz, Dr Monika Sus

Opis:

W środowisku naukowym dominuje przekonanie, że wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej będzie punktem zwrotnym w obszarze działań zewnętrznych. Potencjał Zjednoczonego Królestwa wynika nie tylko z siły tamtejszej gospodarki, ale ma źródła również w rozbudowanej i doświadczonej dyplomacji, posiadanym potencjale operacyjnym, czy obecności w grupie stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ. Wydaje się więc, że uszczuplenie zasobów wspólnoty właśnie w obszarze działań zewnętrznych będzie najbardziej dotkliwe. Z drugiej strony upływ czasu od brextitowego referendum pokazał, że Unia bez Wielkiej Brytanii jest gotowa podejmować od dawna odkładane decyzje, skutkujące zacieśnieniem współpracy w badanym obszarze. Tym samym wyjście Wielkiej Brytanii z Unii wiąże się zarówno z ogromnym ryzykiem osłabienia pozycji międzynarodowej UE, jak i szansą na zacieśnienie współpracy w obszarze działań zewnętrznych.
Pomimo wagi tego tematu jest on stosunkowo słabo przebadany. Podstawowym problemem napotykanym przez naukowców jest dobranie odpowiednich teorii i konstrukcji analitycznych pozwalających przebadać powyższą materię. Dlatego też głównym celem niniejszego panelu będzie refleksja nad tym, które teorie i konstrukcje annalistyczne mogą być najbardziej użyteczne do analizy wpływu Brexitu na działania zewnętrzne UE. Celem pobocznym, jest wskazanie możliwych konsekwencji dla działań zewnętrznych UE wynikających z Brexitu. Dlatego też do panelu zapraszamy osoby zajmujące się zarówno Brexitem i działaniami zewnętrznymi, jak i te które w swojej pracy naukowej skupiają się na analizie teorii i konstrukcji analitycznych.

14.

Kierunki zmian w podejściu do ochrony praw człowieka we współczesnych państwach

Moderator:

 Dr hab. Kinga Machowicz

Opis:

Generalnie można rozważać dwa kierunki zmian jakiegoś stanu: rozwój i regresję. Dokonanie oceny stanu i kierunku zmian ochrony praw człowieka w wybranych państwach lub kontynentach wymaga przyjęcia założenia o konieczności dokonania uogólnień w celu obserwacji generalnych trendów. Wyznaczenie ogólnego kierunku zmian jest możliwe pod warunkiem uwzględnienia w analizie pewnych punktów czy też momentów zwrotnych. Na przestrzeni wieków następowało wieloetapowe przejście od stanu, w którym brakowało krajowych regulacji z zakresu ochrony praw człowieka, przez regulacje krajowe dotyczące wyższych warstw społeczeństwa stanowego a następnie regulacje krajowe dotyczącego każdego człowieka, do czasów współczesnych. W czasach współczesnych do regulacji krajowych dołączyły regulacje podejmowane nie przez pojedyncze państwa w obrębach ich terytoriów, ale we współpracy międzynarodowej. Panel powinien dostarczyć odpowiedzi na pytania o mechanizm zachodzenia tych zmian, z jakimi kierunkami i dlaczego mamy do czynienia obecnie i czy stagnacja w ochronie praw człowieka rzeczywiście jest sytuacją czysto hipotetyczną.