IV Kongres Politologii

1.

Polityka zagraniczna Polski – racja stanu, cele, strategia

Moderator:

Prof. dr hab. Waldemar Paruch

Opis:

Panel jest dyskusją na temat polityki zagranicznej Polski po przełomie 2015 roku w warunkach zmian zachodzących w regionie, na kontynencie oraz w skali globalnej. Głównymi kategoriami wyznaczającym oś dyskusji są: racja stanu, cele, strategia. Postrzeganie tych kategorii w różnym ujęciu: przestrzennym (geopolitycznym), instytucjonalnym (organizacje międzynarodowe), rzeczowym (wymiary racji stanu i bezpieczeństwa państwa), strategicznym (scenariusze). Podstawę refleksji określa paradygmat realistyczny – realizm poznawczy i polityczny.

2.

 Polityka zagraniczna Polski w czasach zmian w Europie i na świecie w XXI wieku: kierunki, cele, formy, szanse i zagrożenia

Moderator:

 Prof. dr hab. Józef M. Fiszer

Opis:

3.

 Grupy polityczne w Parlamencie Europejskim a teorie reprezentacji, spójności, instytucjonalizacji i rywalizacji partii

Moderatorzy:

Prof. dr hab. Krzysztof Zuba, Dr Błażej Choroś

Opis:

Celem panelu jest dyskusja nad przystawalnością istniejących – i stworzonych głównie na potrzeby reprezentacji politycznych na poziomie krajowym i w oparciu o praktykę ich działania – istniejących modeli teoretycznych oraz narzędzi metodologicznych do analizy grup politycznych w PE. Dyskusja będzie toczyła się na kanwie pierwszych efektów pracy nad realizowanym na Wydziale Nauk Społecznych UO grantem NCN „Uwarunkowania spójności i stabilności polskiej reprezentacji w Parlamencie Europejskim”.

4.

 Teoretyczne i praktyczne aspekty konceptualizacji i realizacji polityki zagranicznej współczesnych państw

Moderator:

 Dr hab. Włodzimierz Fehler, prof. UPH

Opis:

Polityka zagraniczna to przedmiot zainteresowania zarówno polityków, jak i ludzi nauki. Widzenie i realizacja tej polityki zależy w dużej mierze od sposobów naukowej analizy i interpretacji jej uwarunkowań. Polityka zagraniczna będąc elementem składowym ogólnej polityki państwa ukierunkowanym na środowisko międzynarodowe jest prowadzona w celu. realizowania określonych interesów i zaspokajania potrzeb, tak narodowych jak i międzynarodowych. Ponieważ środowisko międzynarodowe ma charakter dynamiczny istnieje potrzeba systematycznej i pogłębionej refleksji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami tej bardzo ważnej dziedziny państwowej aktywności. Szczegółowe kwestie na których skupi się uwaga uczestników panelu obejmują następujące zagadnienia:
- aktualne poglądy dotyczące sposobu pojmowania, klasyfikowania i opisywania tak istotnych dla polityki zagranicznej kategorii jak: środki, instrumenty i metody stosowane do jej konceptualizacji i realizacji;
- miejsce polityki historycznej w realizowaniu celów polityki zagranicznej państwa oraz  skuteczność tego narzędzia;
- utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa jako szczególne zadanie polityki zagranicznej;
- konsekwencje zmiany statusu ochrony praw człowieka z kwestii wewnętrznej na przedmiot polityki zagranicznej;
- wpływ uzależnienia polskiej gospodarki od importu gazu ziemnego z Rosji na politykę zagraniczną Polski wobec tego państwa oraz UE;
- podstawy i kierunki polityki zagranicznej Rosji widziane z perspektywy podejścia liberalnego, neoliberalnego, realistycznego oraz strukturalnego.

5.

 Militarne i pozamilitarne uwarunkowania bezpieczeństwa w Europie

Moderator:

Dr hab. Izabela Oleksiewicz, prof. PRz

Opis:

We współczesnym świecie następuje stałe rozszerzanie się zakresu znaczeniowego bezpieczeństwa, czego powodem jest istnienie wielu zagrożeń, mających bardzo szeroki wymiar. Obok tradycyjnych zagrożeń naturalnych i dotychczasowych zagrożeń o charakterze cywilizacyjnym pojawiają się wciąż nowe, które mają ścisły związek z wdrażaniem nowoczesnych technologii, systemów informatycznych, systemów komunikacji. Są one znakiem czasu i nieuchronną konsekwencją postępu. Jednocześnie społeczeństwo (zwłaszcza informacyjne społeczeństwo obywatelskie) żąda coraz wyższego poziomu zabezpieczenia i ochrony, umożliwiającego mu dalszy rozwój. Zapewnienie takiej ochrony wymaga zaangażowania znacznych sił i środków oraz międzysektorowej współpracy podmiotów publicznych i prywatnych.
Celem panelu jest analiza przemian zachodzących we współczesnej Europie na płaszczyźnie militarnej, jak i pozamilitarnej. Z tego powodu uczestnicy panelu zdecydowali się rozważyć wpływ uwarunkowań pozamilitarnych (ekonomicznych, społecznych, kulturowych, religijnych) i militarnych na politykę bezpieczeństwa dzisiejszej Europy. Przyjęto następującą hipotezę badawczą: bezpieczeństwo na poziomie regionalnym i subregionalnym w Europie podlega ewolucji i jest uzależniony od wzajemnego przenikania się uwarunkowań militarnych i pozamilitarnych. Uczestnicy niniejszego panelu będę starali się wskazać, przed jakimi dylematami i wyzwaniami znalazł się region, a także przedstawić możliwe scenariusze rozwoju polityki bezpieczeństwa wybranych państw w Europie. 

6.

 Bałkany Zachodnie – determinanty stabilizacji i rozwoju regionu

Moderator:

 Dr hab. Renata Podgórzańska, prof. US

Opis:

Ponad dwie dekady jakie upłynęły od początku procesu dekompozycji federacji jugosłowiańskiej, to dla poszczególnych państw Bałkanów Zachodnich czas zmagań ze spuścizną postkomunistyczną, działań na rzecz umacniania niezależności i integralności terytorialnej oraz budowania własnej pozycji w stosunkach międzynarodowych. Skala i charakter wyzwań jakie wiążą się z transformacją bałkańskiej rzeczywistości wymagają wielu przedsięwzięć, zarówno na płaszczyźnie politycznej, jak i gospodarczej, społecznej, czy też kulturowej.
W panelu podjęta zostanie dyskusja dotycząca problemów determinujących rozwój i stabilizację polityczną regionu Bałkanów Zachodnich. Istotnym elementem będzie również ustalenie czynników warunkujących integrację regionu z Unią Europejską, która co istotne, postrzegana jest jako jeden z zasadniczych czynników wspierających proces demokratyzacji państw zachodniobałkańskich i umacniania bezpieczeństwa w regionie. Przy czym, uwarunkowania i trudności procesu akcesyjnego Bałkanów Zachodnich z UE to tylko jeden z problemów badawczych, któremu dedykowany jest panel. Dodatkowo analizie zostaną poddane takie zagadnienia jak: 1. Sytuacja polityczna w państwach regionu przełomu XX i XXI wieku; 2. Bałkany Zachodnie a problem bezpieczeństwa w Europie (w tym m.in. problem przestępczości zorganizowanej; zagrożenia terrorystyczne, ich charakter, geneza, konsekwencje z punktu widzenia rozwoju i stabilizacji regionu; współpraca militarna między NATO a poszczególnymi państwami regionu); 3. Kryzys migracyjny w UE z perspektywy regionu; 4. Problemy wewnętrzne (problem korupcji, lokalne nacjonalizmy i separatyzmy, ogniska potencjalnych konfliktów, problem martyrologii i pamięci historycznej, ewolucja ról społecznych i kwestia kobieca) 5. Rola i znaczenie Bałkanów Zachodnich na arenie międzynarodowej (różne aspekty polityki mocarstw wobec tego regionu, współpraca między państwami postjugosłowiańskimi, kwestia albańska w regionie i w państwach ościennych).

7.

 Geopolityka państw Półwyspu Bałkańskiego. Teorie - aktorzy zewnętrzni - ewolucja

Moderator:

Dr hab. Andrzej Krzak

Opis:

Bałkany pozostają znaczącą przestrzenią geopolityczną, na której krzyżują się wpływy sił pozaregionalnych oraz interesy samych państw bałkańskich, skierowane na obszary państw sąsiedzkich. Wdarcie się Turków do linii Sawy i Dunaju spowodowało, iż region ten nabrał szczególnego znaczenia dla stosunków międzynarodowych na kilka wieków, stając się jednym z najgorętszych punktów zapalnych Europy. Po kapitulacji i wyrzuceniu Osmanów ze Starego Kontynentu Bałkany nadal nie zaznały spokoju. Przeciwnie, rozpoczął się kolejny etap rywalizacji niosący znaczne zmiany geopolityczne i geostrategiczne na Półwyspie. Państwa bałkańskie, tak w przeszłości, jak i współcześnie balansują pomiędzy walką wielkich mocarstw a własnymi, często skrywanymi ambicjami, generując w ten sposób kolejne konflikty i podsycając ogień pod bałkańskim kotłem. Czynniki międzynarodowe geopolitycznego położenia Bałkanów reprezentowane są poprzez nowe światowe centra mocy w znaczeniu militarnym, ekonomicznym i politycznym, które obejmują wpływowe państwa i ich sojusze oraz globalne i regionalne organizacje międzynarodowe. W literaturze bałkańskiej pojęcie „geopolityka” jest rozumiane jako kierunek w geografii politycznej, według którego czynniki geograficzne, szczególnie dotyczące terytorium, mają decydujące znaczenie w organizacji politycznych form społeczeństwa i prowadzeniu polityki państwowej. „Położenie geopolityczne” można określić jako: położenie państwa (regionu), które jest wynikiem politycznych i terytorialnych roszczeń innych państw, najczęściej wielkich sił bądź państw sąsiadujących, motywowanych znaczeniem strategicznym terytorium danego państwa, stosunkiem sił i mocy w danym regionie, interesem wywierania na nie wpływu bądź sprawowania kontroli.
Zasadniczym celem panelu będzie wymiana interdyscyplinarnych doświadczeń badawczych jego uczestników w obszarze oddziaływania czynników geopolitycznych i geostrategicznych Bałkanów na powstawanie i „umieranie” państw bałkańskich jako jednostek stosunków międzynarodowych oraz wpływu gier wielkich mocarstw w XX i XXI wieku na kształt stosunków międzynarodowych na Półwyspie. Dyskusja będzie dotyczyć następującej problematyki:
- Geopolityczne położenie Bałkanów w XX i XXI wieku;
- Geopolityczne gry wielkich mocarstw na Bałkanach w XX i XXI wieku;
- Bałkańskie strategie, doktryny i idee geopolityczne;
- Państwa bałkańskie w trakcie zmian geopolitycznych i geostrategicznych związanych z zakończeniem I wojny światowej, II wojny światowej i zimnej wojny;
- proces powstawania państw bałkańskich – transformacja systemów politycznych;
- współczesne Bałkany – kształtowanie się nowoczesnych systemów politycznych oraz charakterystyka geopolityczna współczesnych państw bałkańskich;
- współczesne migracje na Półwyspie Bałkańskim;
- rywalizacja Chin, Rosji i Stanów Zjednoczonych na Bałkanach w XXI wieku;
- Macedonia, Kosowo oraz Bośnia i Hercegowina - znaczenie i przyszłość;
W związku z powyższym, zasadniczymi pytaniami badawczymi będą:
- w jaki sposób geopolityka determinuje dzieje Bałkanów?
- jaką rolę odgrywał Półwysep Bałkański w strategiach geopolitycznych wielkich mocarstw w XX wieku i XXI wieku?
- w jakim stopniu czynniki geopolityczne wpływały na powstawanie państw bałkańskich oraz funkcjonowanie ich systemów politycznych?
- w jakim stopniu ruchy migracyjne wpływają na zmiany geopolityczne państw bałkańskich?

8.

 Badanie polityki zagranicznej Unii Europejskiej

Moderator:

 Dr hab. Beata Piskorska

Opis:

Polityka zagraniczna UE jest złożonym przedmiotem badawczym. Obejmuje zarówno politykę rozszerzenia, politykę sąsiedztwa, jak i politykę wobec państw trzecich i organizacji międzynarodowych. Zrozumienie istoty tej polityki warunkuje bogatą debatę teoretyczną. Większość podejść badawczych wywodzi się z teorii stosunków międzynarodowych (realizm, liberalizm) i studiów europejskich. Przeważnie inspirowane są przez studia nad polityką rozszerzenia, w której główną ofertą jest perspektywa członkostwa w UE. Należą do nich europeizacja i socjalizacja. Wreszcie są to teorie inspirowane przez analizę polityki zagranicznej (FPA - Foreign Policy Analysis) reprezentujące eurocentryzm, skupiające się na procesie decyzyjnym UE i podejmowanych działaniach jako aktora stosunków międzynarodowych. W ostatnim czasie dominującym trendem jest analiza polityki zagranicznej UE z perspektywy podejścia konstruktywistycznego, neoliberalizmu, czy normatywnego.
Celem panelu jest krytyczna refleksja nad metodami teoretycznego wyjaśniania polityki zewnętrznej UE, analizującymi jej genezę, rozwój i efektywność. W trakcie nowego dyskursu, postawione zostaną następujące pytania badawcze: Czy dotychczasowe podejścia teoretyczne najczęściej wykorzystywane w analizie polityki UE spełniają swoją rolę? Czy dominujące w ostatnim czasie podejście konstruktywistyczne, czy neoliberalizm jest zasadne? Czy użyteczną konceptualizacją na rynku liberalnego dyskursu jest prowadzona debata nad potęgą normatywną Europy?

9.

Badanie polityki zagranicznej państwa 

Moderator:

Prof. dr hab. Edward Haliżak

Opis:

Celem panelu jest próba odpowiedzi na pytanie o heurystyczne kryteria identyfikacji podejść badawczych z myślą o ich zastosowaniu w badaniu polityki zagranicznej? Innymi słowy chodzi o to, które z nich mogą wnieść największy wkład w objaśnienie i rozumienie polityki zagranicznej.
Postawienie takiego pytania badawczego jest uzasadnione istotą przedmiotu badania polityki zagranicznej, który można ująć w postaci następującej definicji operacyjnej: „Polityka zagraniczna jest wielowymiarowym i złożonym procesem o nielinearnym charakterze inspirowanym przez państwo na podstawie jego potrzeb, motywacji, preferencji i wartości z tytułu uczestnictwa w życiu międzynarodowym. To proces, w którym przejawiają się cechy polityczności, ekonomiczności i kulturowości”.
Powyższa definicja wskazuje na dwie ważne strukturalne cechy polityki zagranicznej: procesualny charakter i wielowymiarowość, których badanie wymaga zastosowania adekwatnych podejść.
Mając na uwadze powyższe właściwości obszaru badawczego, proponuje się następujące  referaty, z których każdy oferuje wywodzące się z różnych dyscyplin nauk społecznych podejście ukierunkowane na zbadanie danego wymiaru polityki zagranicznej, tj. studia strategiczne, studia bezpieczeństwa międzynarodowego, studia dyplomatyczne, biopolityka, psychologia polityczna. Skonstruowany w oparciu o powyższe założenia panel jest próbą wielodyscyplinarnego zbadania polityki zagranicznej państwa, który można potraktować jako wstęp do ujęć inter i transdyscyplinarnych.

10.

Badanie polityki zagranicznej państwa II

Moderator:

Dr Magdalena Kozub-Karkut

Opis:

Celem panelu jest zaprezentowanie wybranych zagadnień teoretycznych i metodologicznych, występujących we współczesnym dyskursie naukowym w ramach subdyscypliny określanej mianem studiów nad polityką zagraniczną (Foreign Policy Analysis, FPA). Upadek dwubiegunowej struktury systemu zimnowojennego przyczynił się do dynamicznego rozwoju FPA: od 2005 r. ukazuje się periodyk poświęcony tego typu badaniom; w 2007 r. pojawił się pierwszy podręcznik dotyczący tej tematyki (Hudson 2007); w 2011 r. opublikowano wybór tekstów (Carlsnaes & Guzzini), zaś w br. ukaże się encyklopedia pod red. C. G. Thiesa traktująca o FPA.
W ramach panelu zostaną postawione następujące pytania badawcze: (1) czy mamy narzędzia teoretyczno-metodologiczne (a jeśli tak to jakie), umożliwiające badanie dynamiki  zmian polityki zagranicznej?; (2) jakie są możliwości i ograniczenia teorii poliheurystycznej (Mintz 2004)?; (3) jakie możliwości i ograniczenia wynikają z zastosowania metod mieszanych (np. KEDS) w studiach nad polityką zagraniczną?; (4) czy (neo-)klasyczny realizm (Morgnethau 1948; Jervis 1976; Zakaria 1999) stanowi pomost między teoriami polityki zagranicznej i teoriami systemu międzynarodowego?; (5) czy rozwój tzw. behawioralnej nauki o stosunkach międzynarodowych (Mintz 2007; Walker et al. 2011) dowodzi innowacyjności tego podejścia, czy raczej oznacza powrót do zweryfikowanych negatywnie wcześniej koncepcji?

11.

Deliberacja o lobbingu w Unii Europejskiej

Moderatorzy:

Prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk, Dr Jarosław Filip Czub, Dr Agnieszka Vetulani-Cęgiel

Opis:

Celem specjalnego panelu jest podjęcie dyskusji o lobbingu w Unii Europejskiej. Głównym przedmiotem będzie deliberacja nad książką pt. „Leksykon lobbingu w Unii Europejskiej”. Leksykon zostanie wydany po raz pierwszy w Polsce i jest jednym z nielicznych wydanych na świecie w niniejszej tematyce szerokorozumianego rzecznictwa interesów. Zarys słownika dotyczy wszelkich kwestii związanych z szeroko rozumianym rzecznictwem interesów w UE (także w poszczególnych krajach jak np. konsultacje społeczne, porozumienia czy omówienie modeli funkcjonowania grup interesu w poszczególnych państwach i w UE itd.). Stanowi dobrą bazę wiedzy dla szerokiego grona odbiorców mających styczność z lobbingiem w UE. Słownik ma być kierowany m.in. do:
- instytucji rządowych i samorządowych;
- urzędów miast;
- deputowanych;
- urzędników;
- grup interesu;
- lobbystów;
- sektora biznesu;
- organizacji pozarządowych;
- ośrodków naukowych;
i wielu innych.

W związku z powyższym podjęta tematyka jest istotna z punktu widzenia rozwoju nauki w określonym obszarze. W panelu wezmą udział dyskutanci z kilku różnych ośrodków akademickich co podnosi wartość prezentowanego zagadnienia ukazując istotne aspekty z różnej perspektywy.