Centrum Europy Wschodniej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie było jednym z organizatorów Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Mychajło Hruszewski i jego Mała Ojczyzna – Chełmszczyzna w XIX i XX wieku”, która z okazji 150-lecia urodzin Mychajła Hruszewskiego odbyła się w Chełmie w dniach 21-23 września 2016 r. Obrady konferencji toczyły się w Chełmskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti.
Mychajło Hruszewski (1866-1934) jest jedną z kluczowych postaci w najnowszych dziejach Ukrainy. Najwybitniejszy historyk ukraiński, twórca nowej koncepcji historii Europy Wschodniej, autor monumentalnej „Historii Ukrainy-Rusi”, lider ukraińskiego ruchu narodowego na przełomie XIX/XX w., pisarz, publicysta, wreszcie przewodniczący Ukraińskiej Rady Centralnej w okresie budowania państwowości ukraińskiej u schyłku pierwszej wojny światowej i de facto pierwszy lider niepodległego państwa ukraińskiego w czasach najnowszych. Przyszły historyk i polityk urodził się w Chełmie 29 września 1866 r.
Obok Centrum Europy Wschodniej UMCS organizatorami chełmskiej konferencji były najważniejsze instytucje Ukrainy, specjalizujące się w badaniach nad biografią i spuścizną M. Hruszewskiego: Instytut Ukraińskiej Archeografii i Źródłoznawstwa im. M. Hruszewskiego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, Historyczno-Memorialne Muzeum Mychajła Hruszewskiego w Kijowie, Państwowe Memorialne Muzeum Mychajła Hruszewskiego we Lwowie. W organizację konferencji jako gospodarz włączyła się Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny Orsetti w Chełmie, zaś główny wysiłek organizacyjny wzięło na siebie Towarzystwo Ukraińskie – organizacja mniejszości ukraińskiej w województwie lubelskim. Konferencję zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej, przy wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy, Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Konsulatu Generalnego Ukrainy w Lublinie, Konsula Honorowego Ukrainy w Chełmie Stanisława Adamiaka, Konsula Honorowego Ukrainy w Przemyślu Aleksandra Baczyka, Urzędu Miasta Chełm, a także firm: „Midex” (Brzeźno), „Agram”. Patronat medialny nad obchodami objęły następujące media: Polskie Radio Lublin, Ukraińskie pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Tygodnik ukraiński „Nasze Słowo”, Ukraiński Multimedialny Portal „PROstir”, Telewizja Polska Lublin.
Chełmska konferencja była jedną z największych konferencji poświęconych M. Hruszewskiemu, które odbyły się w roku 150-lecia urodzin tej ważnej postaci. W konferencji wzięło udział ponad trzydziestu badaczy z Ukrainy, Polski, Rosji, Japonii i Kanady. Byli wśród nich najwybitniejsi specjaliści zajmujący się biografią, spuścizną i recepcją M. Hruszewskiego. Wykład inauguracyjny pt. „Hruszewski jako koryfeusz nauki historycznej” wygłosił podczas Uroczystego koncertu z okazji 150-lecia urodzin Mychajła Hruszewskiego prof. Frank Sysyn z University of Alberta (Edmonton, Kanada), redaktor anglojęzycznego wydania dzieł M. Hruszewskiego.
Obrady konferencji toczyły się w pięciu sesjach: „Drogi życiowe Mychajła Hruszewskiego”, „Chełmszczyzna w epoce Mychajła Hruszewskiego”, „Spuścizna Mychajła Hruszewskiego”, „Dziedzictwo kulturowe Chełmszczyzny”, „Recepcja Mychajła Hruszewskiego”. Wystąpili w nich badacze z kilku ośrodków, głównie z Ukrainy i z Polski: Lublin, Chełm, Sanok, Suwałki, Bielsk Podlaski, Kijów, Lwów, Drohobycz, Ostróg. Wśród uczestników konferencji był też jeden pracownik naukowy Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – dr. hab. Roman Wysocki z Instytutu Historii UMCS, który podczas sesji „Chełmszczyzna w epoce Mychajła Hruszewskiego” wygłosił referat Kwestia chełmska w latach pierwszej wojny światowej w austrofilskiej prasie ukraińskiej.
Konferencja została zorganizowana w ramach chełmskich obchodów 150-lecia urodzin Mychajła Hruszewskiego. Podczas obchodów odbyło się także poświęcenie krzyża pamięci Mychajła Hruszewskiego przy chełmskiej cerkwi prawosławnej św. Jana Teologa i nabożeństwo żałobne (panachyda) za duszę M. Hruszewskiego, złożenie wieńców przy tablicy ku czci ukraińskiego historyka i polityka oraz uroczysty koncert z okazji 150-lecia jego urodzin. Miało też miejsce kilka wydarzeń towarzyszących, w tym otwarcie kilku wystaw o M. Hruszewskim oraz premiera nowego filmu dokumentalnego „Mychajło Hruszewski” z udziałem twórców.
Grzegorz Kuprianowicz
