Gościem wydarzenia będzie prof. dr hab. Roman Szul, który wygłosi odczyt „Dynamika imperiów-cywilizacji a system światowy”. Aby wziąć udział w prelekcji, wystarczy wejść na stronę z transmisją on-line (link). Odczyt prowadzić będzie prof. dr hab. Andrzej Miszczuk. Zapraszamy!
O książce od prelegenta:
Sytuację na świecie kształtują imperia-cywilizacje. Imperia-cywilizacje zawierają trzy elementy: kulturowy, materialny i polityczny. Imperia-cywilizacje mają dynamikę, na którą składają się fazy ewolucji: pojawienie się, ekspansja, kryzys (schyłek) i upadek, po którym może nastąpić odrodzenie.
Pojawienie się ma miejsce, gdy spełnionych jest 5 warunków: W1 – wielkość demograficzna (minimalna konieczna liczba ludności), W2 – wielkość terytorialna (wielkość łatwego do zajęcia i zagospodarowania terytorium w początkowej fazie ekspansji), W3 – wielkość duchowa (idea integrująca imperium-cywilizację i inspirująca do ekspansji), W4 – wiedza, W5 – władza. Ważną rolę w pojawianiu się imperiów-cywilizacji często odgrywało W6 – wyjątkowe wydarzenie.
Ekspansji imperiów sprzyjały mechanizmy (okoliczności), w tym efekt sprężyny, efekt kuli śnieżnej i okazja (kryzys konkurencyjnego imperium) a umożliwiał ją wzrost siły (militarnej, gospodarczej, technologicznej), atrakcyjności kulturowej i energii duchowej. Ekspansja następuje przez podbój, kolonizację lub afiliację (przyciąganie). W wyniku ekspansji powstaje układ centrum-peryferie. Peryferie mogą się zintegrować z centrum, oderwać się od centrum, pozostać zależne od centrum lub być podbite lub przyciągnięte przez inne centrum.
Kryzys i upadek następował w wyniku „przerośnięcia” – zbyt dużego zaangażowania zewnętrznego (militarnego, ekonomicznego, społeczno-psychologicznego) w stosunku do wewnętrznych możliwości. Imperia-cywilizacje mogą upaść, nie pozostawiając śladu lub pozostawić ślady kulturowe (religie, języki, pismo, obyczaje, kalendarz itd.), materialne (budowle, pomniki, zmiany w krajobrazie i in.) i polityczne. Przejawem śladu politycznego mogą być ambicje dawnych mocarstw odzyskania dawnej potęgi.
W wyniku ekspansji imperiów(-cywilizacji) dochodzi do kontaktu i konfliktu między nimi, skutkiem czego są przepływy (ludzi, wiedzy, materii), kryzys i upadek jednych imperiów (-cywilizacji) a dalsza ekspansja i rozkwit innych oraz kształtowanie się systemu światowego. Od około roku 1500 zaczyna się powstawanie systemu światowego, zacieśniają się powiązania między częściami świata, zaczyna się globalizacja. W tym procesie były fazy przyśpieszenia i regresu globalizacji („wstrząsów”). Dwa wielkie wstrząsy były na przełomie XVIII i XIX wieku – między pierwszą i drugą falą globalizacji oraz w XX wieku (obie wojny światowe, ostra faza zimnej wojny) – między drugą i trzecią falą globalizacji.
W pierwszej i drugiej fali globalizacji system światowy był zdominowany przez imperia cywilizacji europejskiej a w trzeciej – przez US-amerykańskie imperium-cywilizację, w sumie tworzące cywilizację Zachodu.
Po roku 2000 dominacja Zachodu jest kontestowana przez nie-Zachód. Wspólną cechą nie-Zachodu jest kwestionowanie przywództwa Zachodu i wartości Zachodu jako uniwersalnych. Na początku wieku był to islamizm, a w ostatnich latach dominacji Zachodu w ogólności a USA w szczególności sprzeciwiają się zwłaszcza Chiny, które uważają, że to właśnie im należy się światowe przywództwo i które chcą zmazać hańbę „stu lat upokorzeń”. Rosja, która wcześniej wahała się między Europą a nie-Europą, ostatecznie uznała, że nie należy do cywilizacji europejskiej, że Zachód chyli się ku upadkowi i chcąc zmyć swoje upokorzenia doznane od Zachodu (rozpad ZSRR, ekspansja NATO i UE na wschód bez pytania Rosji o zgodę) najechała na Ukrainę. Poparcie Zachodu dla Ukrainy sprawiło, że wojna Rosji z Ukrainą stała się wojną cywilizacji. Bez względu na jej wynik, pewne jest jedno: w systemie światowym następuje wstrząs. Jak będzie głęboki, pokaże czas.
Roman Szul
Profesor w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG. Ukończył studia magisterskie na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego w 1976 r., tam też uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych (r. 1982) i doktora habilitowanego nauk ekonomicznych (1993). Od 1981 r. zatrudniony w Uniwersytecie Warszawskim, od 1993 jako prof. nadzwyczajny. Zajmuje się problematyką ekonomiczną, ekonomiczno-geograficzną, polityką regionalną, a także kwestiami ruchów regionalnych i narodowych oraz zagadnieniami polityczno-językowymi (language politics). Brał udział w szeregu programów badawczych. Był ekspertem min. ministerstw rozwoju regionalnego i gospodarki, samorządów wojewódzkich Mazowsza i Podlasia, unii Metropolii Polskich, itd. Był członkiem m.in. rady redakcyjnej międzynarodowego czasopisma Annual of Language and Politics.
źródło: Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS
