Przygotowanie tomu zainicjował w 2021 roku prof. dr hab. Jerzy Bartmiński, twórca Lubelskiej Szkoły Etnolingwistycznej, założyciel i wieloletni kierownik konwersatorium EUROJOS, redaktor naczelny leksykonu LASiS (wcześniejsze tomy poświęcone były konceptom DOM, EUROPA, PRACA, WOLNOŚĆ HONOR). Na spotkaniu zwołanym przez prof. Jerzego Bartmińskiego z gronem przyszłych redaktorów i autorów, które odbyło się 26 maja 2021 roku, zostały omówione założenia tomu, wstępny harmonogram prac oraz perspektywy tandemów naukowych.
Tom 7 DEMOKRACJA otwiera artykuł prof. Jerzego Bartmińskiego przybliżający koncepcję LASiS i zatytułowany Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów – co zawiera, na jakich zasadach się opiera, dla kogo jest przeznaczony? (s. 7-13). Koncept DEMOKRACJA w lingwokulturach słowiańskich, europejskich niesłowiańskich i pozaeuropejskich (s. 15-58) – to tekst trojga redaktorów, w którym została omówiona zawartość leksykonu, dokonano też komparacji konceptu w różnych lingwokulturach. Jak piszą redaktorzy, „Przedłożony Czytelniczkom i Czytelnikom tom zawiera paralelne opisy (analizy semantyczne) tytułowego konceptu w 14 językach, w tym siedmiu słowiańskich – zachodnich (polski, czeski), wschodnich (rosyjski, białoruski) i południowych (bułgarski, serbski, chorwacki) – oraz siedmiu innych europejskich (starogrecki, litewski, duński, niemiecki, francuski) i pozaeuropejskich (angielski amerykański, afrykański język hausa) (s. 15-16).
Dlaczego właśnie demokracja? W tymże tekście napisano: „Waga tytułowego pojęcia jest nie do przecenienia. Demokracja należy do „sztandarowych” idei Unii Europejskiej”, „Nie do przecenienia jest też fakt, że DEMOKRACJA jest jednym z kluczowych pojęć społeczno-politycznych charakteryzujących okres transformacji systemowej (ustrojowej) państw Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej mających za sobą doświadczenia systemu komunistycznego.” (s. 17-18).
W książce ukazało się 17 artykułów autorstwa naukowców z Polski i zagranicy, którzy analizowali tytułowe zagadnienie według metodologii S-A-T (system – ankieta – tekst). Autorzy reprezentują następujące uczelnie: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wrocławski; Uniwersytet w Belgradzie, Uniwersytet w Gandawie, Uniwersytet Wileński, Miński Państwowy Uniwersytet Lingwistyczny, Uniwersytet Techniczny w Libercu, Uniwersytet Południowo-Zachodni im. Neofita Riłskiego, Uniwersytet Wschodniego Waszyngtonu.
W tomie ukazały się artykuły pracowników UMCS: z Katedry Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego oraz Katedry Językoznawstwa Słowiańskiego. Dr hab. Przemysław Łozowski, prof. UMCS opublikował tekst pt. W poszukiwaniu źródeł konceptu DEMOKRACJA w najwcześniejszych poświadczeniach słowa democracy (s. 521-535). Dr hab. Ewa Białek, prof. UMCS jest autorką artykułu Koncept DEMOКРАТИЯ w języku rosyjskim: dane S-A-T (współaut. prof. dr Aleksey Yudin, Belgia; s. 181-218), dr hab. Petar Sotirow, prof. UMCS jest autorem publikacji Pojęcie DEMOKRACJI w języku bułgarskim (współaut. prof. dr Gergana Padareva-Ilieva, Bułgaria; s. 247-290).
Redaktorom oraz autorom gratulujemy ukazania się tej niezwykle cennej pod względem naukowym monografii wieloautorskiej poszerzającej dorobek etnolingwistyczny w kraju i na świecie oraz kontynuującej idee prof. Jerzego Bartmińskiego w zakresie badań nad językowym obrazem świata.
Publikacja została dofinansowana ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała Nauka II – wsparcie monografii naukowych” w ramach projektu nr MONOG/SN/0076/2023/01.
Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, t. 7. DEMOKRACJA pod red. Jerzego Bartmińskiego, Moniki Grzeszczak i Aleny Rudenki, Lublin–Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, Fundacja Slawistyczna & Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2024, https://hdl.handle.net/20.500.12528/1992.
Tekst: Ewa Białek
