Dobiegła końca 5. edycja Konkursu Historii Mówionej. Tak jak w poprzednich latach celem wydarzenia była nie tylko popularyzacja historii wśród młodzieży, ale również zachęta do poszukiwania ciekawych rozmówców. Historia mówiona opiera się właśnie na zbieraniu ustnych relacji o przeszłości. Badacze nie są jednak w stanie dotrzeć do wszystkich, którzy mają do przekazania ciekawą opowieść. Dlatego tak ważne są działania młodych ludzi, którzy mają szansę dotrzeć do ludzi, którzy mogli wcześniej nie mieć szansy na opowiedzenie o swoim życiu. Relacje utrwalone przez uczestników konkursu wzbogacą zbiory historii mówionej w Pracowni „Archiwum Etnolingwistyczne” UMCS. Warto podkreślić, że jury ocenia nie tylko oryginalność utrwalonej narracji, ale również opracowanie zebranego materiału. Każdy z uczestników wykonuje bowiem transkrypcję nagrania, a poza tym zbiera związane z nim materiały – zdjęcia, filmy, mapy itp. Istotnym elementem jest także sama prezentacja materiału w czasie finału. Uczestnicy konkursu mają do dyspozycji około 15 minut, więc muszą wykazać się dużą inwencją w opracowaniu długiego nagrania. W tym roku konkurs ruszył pod hasłem „Czy przeszłość ma przyszłość?” – a młodzież w różny sposób interpretowała to zdanie. Do finału zakwalifikowano 7 prac. W tym roku rozstrzygnięcie konkursu po raz pierwszy miało miejsce w Studiu im. Z. Stepka w Polskim Radiu Lublin. W jury konkursowym zasiedli reprezentanci wszystkich instytucji, które w tym roku organizowały wydarzenie. Poza Studenckim Kołem Naukowym Etnolingwistów UMCS, Instytutem Filologii Polskiej UMCS oraz Polskim Radiem Lublin w tej edycji do tego grona dołączyła Biblioteka Wspomnień – projekt Koła Naukowego Historyków Studentów UMCS. W jury zasiedli: prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (Zakład Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego UMCS), prof. dr hab. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska (Zakład Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego UMCS), dr Joanna Szadura (Zakład Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego UMCS, opiekun Studenckiego Koła Naukowego Etnolingwistów UMCS), red. Czesława Borowik (Polskie Radio Lublin), dr Janusz Kłapeć (Zakład Historii Najnowszej UMCS), Agnieszka Ostapińska (przewodnicząca Studenckiego Koła Naukowego Etnolingwistów UMCS), Joanna Majdanik (Biblioteka Wspomnień). Prezentacja prac konkursowych rozpoczęła się o godz. 13.00, a jury już godzinę wcześniej obradowało nad materiałami konkursowymi nadesłanymi przez uczestników. W dalszej części artykułu przedstawiam efekty ich pracy w kolejności wystąpień.
Jako pierwsza wystąpiła Agata Borys (3 rok kulturoznawstwa I st., UMCS Lublin) z pracą zatytułowaną Niemożliwe, a jednak prawdziwe. O wysiedleniu i nie tylko. Studentka UMCS-u zebrała bogaty materiał, który stał się podstawą jej prezentacji. Znaczną część tego zbioru stanowiły różnego rodzaju dokumenty o charakterze uzupełniającym w stosunku do transkrypcji, m.in. zaświadczenia z instytucji, zdjęcia, spisane przez narratorów wspomnienia. Narratorkami są dwie kobiety, matka i córka, które w różny sposób zetknęły się z okrucieństwem II wojny światowej. Pani Eugenia Idziak była więźniem w obozach w Oświęcimiu i Ravensbrück. Natomiast Zofia Szarowolec jest jednym z tzw. Dzieci Zamojszczyzny. Warto podkreślić istotność drugiego tematu, który silnie związany jest z dziejami Lubelszczyzny, a wszelkie jego opracowania są bardzo istotne dla historyków. Agata Borys przedstawiła ciekawą prezentację, sporządzoną na platformie Prezi, którą uzupełniła o fragmenty filmów z wypowiedziami narratorek.
Jako druga wyniki swojej pracy przedstawiła mgr Katarzyna Buczek, doktorantka I roku historii UMCS. Warto podkreślić, że uczestniczka konkursu brała również udział w naszych Warsztatach Historii Mówionej Audiosfera I. Wówczas poznała panią Danutę Strzelecką, której postać przedstawiła w swojej pracy. Narratorka miała bardzo ciekawe i pełne niespodziewanych „zwrotów” życie. Większość jej opowieści skupia się na ruchu harcerskim, który jest dla niej bardzo ważny, ponieważ ukształtował osobowość pani Danuty. Dla zgromadzonej młodzieży szczególnie ciekawa była historia uwięzienia narratorki a Zamku Lubelskim. Pani Danuta została tam skierowana ze względu na… czytanie Faraona B. Prusa. Dziś może nam się wydawać to kuriozalne, ale to autentyczne wydarzenie, które pokazuje prawdę o życiu w państwie komunistycznym. Katarzyna Buczek stworzyła ciekawą prezentację połączoną z filmem o charakterze minireportażu. Warto podkreślić, że uczestniczka wykazała się dużymi umiejętnościami zarówno w zakresie dokumentacji, jak i montażu.
Kolejnym uczestnikiem był Michał Buczek z kl. 1a w LO im Organizacji Narodów Zjednoczonych przy ZSO w Biłgoraju. Licealista skupił się na kulturowym aspekcie przeszłości. Materiałem, na którym bazował, była relacja pani Anny Iskry. W swojej prezentacji skupił się na jej osobie – jako dyrektorze zespołu „Tanew” oraz znanej animatorce kultury. Osią wystąpienia było nawiązanie do tematu konkursu i próba odpowiedzi na pytanie: „Czy przeszłość ma przyszłość?”. Takie pytanie zadał również swojej rozmówczyni, która odpowiedziała na nie twierdząco. Takie inicjatywy jak zespoły ludowe są pomostem między przeszłością a przyszłością. Niestety, prezentacja nie przedstawiała szerzej działalności samego zespołu „Tanew”, którego Michał Buczek jest członkiem, a taka forma animacji kultury bardzo zainteresowała jurorów i publiczność.
Następna prezentacja została stworzona przez Katarzynę Okoń, studentkę III roku filologii polskiej I st. UMCS. W swojej pracy skupiła się na postaci Bogdana Kędziory. Narrator jest nauczycielem historii w III LO im. Unii Lubelskiej w Lublinie. Jego opowieść dotyczyła głównie okresu rządów komunistów. Nauczyciel opowiadał o swojej trudnej sytuacji i prześladowaniach, które spotkały go ze strony Urzędu Bezpieczeństwa. Prezentacja uzupełniona była o materiał fotograficzny i uzupełnienia związane z kontekstem historycznym narracji. Dzięki temu wypowiedź pana Bogdana była jasna nawet dla ludzi, którzy nie interesują się historią tego okresu.
Jako piąta wystąpiła Klaudia Oleksińska, uczennica 3 klasy I LO im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. Jej praca była zatytułowana Przeżyć Apokalipsę – wspomnienia mojego dziadka 1927-1955. Już sam materiał nadesłany przez uczestniczkę miał bardzo oryginalną formę. Ponieważ Jan Oleksiński, którego dotyczyła praca, już nie żyje, jego wnuczka postawiła sama wcielić się w rolę świadka historii. Nagranie wideo, które sporządziła przedstawia jej własną opowieść, ale ma ona nietypowy kształt. Licealistka próbuje bowiem wcielić się w rolę własnego dziadka i odtworzyć jego opowieść biograficzną. W czasie prezentacji uczestniczka konkursu opowiadała o życiu Jana Oleksińskiego. Uzupełniła swoją opowieść bogatym materiałem zdjęciowym z rodzinnego archiwum. Podkreślała trudności, jakie spotykały jej dziadka w dzieciństwie, a jednocześnie to, że wyrósł na mimo to na bardzo wartościowego człowieka. Opowiadając o Janie Oleksińskim, mówiła jednak również o sobie, o tym jak wpłynął on na jej własne spojrzenie na świat. Jej prezentacja miała więc bardzo emocjonalny charakter.
Następne wystąpienie opracowała Weronika Ryczkowska (III rok filologii polskiej I st., UMCS Lublin). Jej prezentacja dotyczyła postaci Zofii Berberyuszowej. Miała jednak nietypową formę. O bohaterce opowiedział jej bowiem pan Bartłomiej Panikowski. Kiedy nabył on działkę w Konstancinie, zainteresował się historią sąsiedniej posiadłości. Przeprowadził swoiste „śledztwo” i dowiedział się wiele o życiorysie bohaterki. Prezentacja Weroniki Ryczkowkiej łączyła opowieść o życiu Berberyuszowej z narracją o poznawaniu tego życiorysu.
Jako ostatnia wystąpiła Marika Sońta z LO im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Jej prezentacja skupiła się na relacjach związanych z II wojną światową. W materiale bazowym zawarła aż cztery różne narracje – ks. Władysława Prycy, Marianny Sujki, Krystyny Kowalskiej i Zbigniewa Stolarskiego. Mogliśmy poznać m.in. historię wybuchu wojny, przesiedleń ludności polskiej czy wojnę widzianą oczami dziecka. Dzięki temu mogliśmy zobaczyć jak podobna historia przedstawiana jest z różnych punktów widzenia. Osią prezentacji była jednak teza o potrzebie przekazywania pamięci historycznej kolejnym pokoleniom. Już na początku swojej wypowiedzi uczestniczka nawiązała do fragmentu Konrada Wallenroda A. Mickiewicza, a swoich narratorów przedstawiła jako prawdziwe „skarbnice wiedzy”.
Po zakończeniu obrad jury ogłosiło werdykt. Pierwsze miejsce zajęła Klaudia Oleksińska. Jury zwróciło uwagę na ciekawy przekaz jej relacji, związek z historią rodzinną i interesującą formę prezentacji. Druga nagroda przypadła Michałowi Buczkowi. Tym razem elementem decydującym było twórcze nawiązanie do kultury ludowej, oryginalność prezentacji i jej doskonały układ. Trzecie miejsce zajęła Marika Sońta. Zwrócono uwagę na bogactwo materiału, dobry kształt retoryczny prezentacji i ciekawą tematykę. Ponadto jury wyróżniło dwie prace – Katarzyny Buczek i Katarzyny Okoń. Zadecydowała o tym wysoka jakość zgromadzonych materiałów. Z inicjatywy prof. J. Bartmińskiego obie prace zostaną wydrukowane w tomie pokonferencyjnym Historia mówiona w kręgu nauk humanistycznych i społecznych. Wybór najlepszych prac nie był łatwy ze względu na wysoką jakość wszystkich prezentacji. Gratulujemy zwycięzcom, a wszystkich uczestników zachęcamy do dalszego zgłębiania tematyki historii mówionej!
